Thiên tài là do yếu tố bẩm sinh có sẵn trong mỗi chúng ta hay do sự nỗ lực rèn luyện của chúng ta mà thành? Đây là câu hỏi khiến nhiều người mãi băn khoăn và bỏ nhiều công sức để tìm kiếm câu trả lời. Vì thế, hôm nay En-Spire xin chia sẻ một câu trả lời thông qua cuốn sách Thiên Tài Trong Mỗi Chúng Ta của tác giả David Sheff
Hãy bắt đầu bằng câu cuối cùng trong quyển sách này:
“Sự khác biệt giữa thế hệ trước và thế hệ này là cha mẹ đã chỉ bảo cho tôi bằng trực giác, niềm tin và kinh nghiệm, còn tôi nói với con cái mình bằng trực giác, niềm tin, kinh nghiệm và khoa học.”
Điều này muốn nói rằng, để nuôi dưỡng một đứa trẻ, chúng ta cần học hỏi mỗi ngày chứ không thể dùng những gì chúng ta đã biết hoặc đã được nuôi dạy để tiếp tục nuôi đứa con của mình. Làm cha mẹ cần tỉnh thức. Quá trình nuôi dưỡng con cái lớn khôn cũng đồng nghĩa với sự lớn khôn của chúng ta trong vai trò làm cha mẹ.
Nội dung quyển sách này gồm 10 phần, tập trung vào hai chủ đề lớn: 1- di truyền (gen) và 2- cách tác động của chúng ta. Hai chủ đề này theo thứ tự trong sách được đan xen lẫn nhau. Để giúp độc giả nắm bắt được các ý cốt lõi của cuốn sách, En-Spire xin được tổng kết lại như sau:
1. NHỮNG NGHIÊN CỨU MỚI VỀ GEN VÀ NÃO BỘ
a) Trước đây, người ta nghĩ rằng gen là một bản thiết kế định sẵn chúng ta là ai và sự tác động môi trường chỉ giúp phát huy bao nhiêu % trong bản thiết kế đó. Nếu môi trường tốt, chúng ta phát triển 100% những gì thuộc về yếu tố di truyền; ngược lại thì giảm đi. Nhưng một điều chắc chắn là chúng ta không thể vượt qua nổi cái giới hạn mà gen đã định sẵn cho ta. Kiểu như suy nghĩ của mình khi xưa là: mình (và chồng mình) không có gen A nào đó thì lấy gì con mình giỏi giang được trong lĩnh vực đó.
Đây là sơ đồ theo quan điểm cũ: gen à protein à các tế bào à (môi trường) à các đặc điểm.
Tuy nhiên, những nghiên cứu mới dẫn đến một lý thuyết khác là gen tương tác với môi trường trong một quá trình năng động, liên tục sản sinh và sàng lọc để tạo nên một cá thể. Nó không phải là bản thiết kế cho sẵn. Các gen (khoảng 22.000 gen) giống như các nút bấm và thiết bị chuyển mạch trong mỗi bảng điều khiển khổng lồ bên trong mỗi tế bào cơ thể. Những nút bấm và thiết bị chuyển mạch này có thể được bật lên/tắt đi vào bất kỳ thời điểm nào bởi một gen khác hoặc một tác động nhỏ khác từ môi trường. Hoạt động bật và tắt diễn ra liên tục. Nó bắt đầu từ khi đứa trẻ được thụ thai và không ngừng hoạt động đến khi người đó trút hơi thở cuối cùng. Thay vì đem lại những chỉ dẫn rập khuôn hướng dẫn cách thể hiện một đặc điểm, quá trình tương tác giữa gen và môi trường tạo ra sự phát triển đặc biệt khiến mỗi cá nhân đều có nét độc đáo riêng. Quá trình này được gọi là “GxE” (Genes x Enviroment). Chúng ta không thừa hưởng các đặc điểm trực tiếp từ bộ gen. Thay vào đó, các đặc điểm được phát triển thông qua quá trình tương tác năng động giữa gen và môi trường.
Đây là sơ đồ theo quan điểm mới: (gen, protein, môi trường tạo thành tổ hợp tương tác 2 chiều) à các tế bào à các đặc điểm.
b) Trí thông minh không phải là năng lực bẩm sinh mà là một tập hợp những kỹ năng phát triển được định hướng bởi sự tương tác giữa gen và môi trường.
Võ não có một khả năng đáng chú ý là tự tổ chức lại khi có sự thay đổi về môi trường. Đây chính là tính linh hoạt của chúng ta: bộ não mọi người được hình thành với khả năng thu nhận, theo thời gian, nó trở thành những gì chúng ta yêu cầu. Tính linh hoạt không có nghĩa là tất cả chúng ta được sinh ra với những khả năng giống nhau tuyệt đối mà nó đảm bảo rằng không có khả năng nào cố định. Và thật ra, chính tính linh hoạt khiến nó gần như không thể quyết định giới hạn trí tuệ thực sự cho bất kỳ cá nhân nào, ở bất kỳ lứa tuổi nào.
c) Những nghiên cứu trên động vật cho thấy những thay đổi hành vi của con vật (ăn, uống, kích thích) làm thay đổi sự di truyền đến các thế hệ tiếp theo. Từ đây người ta đưa ra giả thuyết mọi thứ chúng ta làm, chúng ta ăn hoặc hút thuốc đều có tác động đến sự thể hiện gen và tác động đến các thế hệ tương lai. Những hành động mà con người làm trước khi có con có thể thay đổi sự di truyền sinh học của những đứa trẻ và con cháu sau này. Ngoài ra, sự thay đổi hành vi chọn lọc tự nhiên không phải lúc nào cũng ngẫu nhiên. Sự biến đổi mang tính di truyền mới có thể phát sinh để đáp ứng điều kiện cuộc sống.
Kiểu như nếu chúng ta muốn con cái chúng ta giỏi giang hơn thì chúng ta có thể bắt đầu điều chỉnh lối sống lúc chúng ta 12 tuổi chẳng hạn, trước khi cả chúng ta biết yêu và kết hôn.
Một điều chắc chắn là: tất cả những yếu tố hình thành nên mỗi cá thể con người đều có thể hữu hình hoặc vô hình, và nó bắt đầu tác động để thay đổi sự biểu lộ của yếu tố di truyền của chúng ta ngay khi chúng ta được thụ thai cho đến khi chúng ta chết đi. Những yếu tố đó phần lớn là chúng ta không thể kiểm soát được và có thể cũng không kịp nhận ra.
2. TÁC ĐỘNG CỦA CHÚNG TA
a) Có hai nghiên cứu đáng chú ý phá vỡ những quan niệm cũ về tác động nuôi dưỡng
Nghiên cứu năm 1958, Rod Cooper và John Zubek của trường đại học Manitoba đã đưa ra một kết luận về trí thông minh của loài chuột. Có hai giống chuột tốt và chưa tốt được nuôi trong 3 điều kiện sống khác nhau:
- Môi trường chất lượng cao: các bức tường được trang trí đẹp đẽ, có đồ chơi kích thích.
- Môi trường bình thường: những bức tường bình thường và một ít đồ chơi.
- Môi trưởng bị hạn chế: chỉ là 1 ổ chuột cơ bản với đồ ăn thức uống.
Kết quả: trong điều kiện môi trường bình thường, các con chuột có gen tốt thì làm tốt hơn các con chuột có gen không tốt. Trong môi trường hạn chế: cả hai nhóm chuột này thể hiện hoàn toàn như nhau. Nói các khác, trong môi trường hạn chế, mọi con chuột dường như đần độn như nhau. Sự khác biệt về di truyền gần như biến mất. Điều tương tự với môi trường chất lượng cao: được nuôi dưỡng trong những môi trường sôi động và kích thích, cả hai nhóm chuột dường như thông minh như nhau. Một lần nữa, sự khác biệt về di truyền gần như biến mất.
Giữa những năm 1980, nhà tâm lý học Betty Hart và Todd Risley của đại học Kansas đã nghiên cứu chương trình Head Start dành cho trẻ em lao động nghèo của Mỹ. Họ nhận ra thời điểm tác động chương trình là quan trọng. Họ phát hiện mối tương quan trực tiếp giữa cường độ trải nghiệm từ ngữ sớm với những thành tựu sau này (từ 3 tuổi trở xuống).
b) Theo dõi cuộc đời và hoàn cảnh gia đình của các thiên tài, người ta nhận ra rằng
- Trí thông minh là kết quả của một tập hợp các năng lực qua quá trình phát triển.
- Những người thành công trong học tập không nhất thiết sinh ra đã thông minh hơn người khác mà là người làm việc chăm chỉ hơn và phát triển tính kỷ luật cao hơn.
- Những kỹ năng nổi bật luôn cần nhiều thời gian để luyện tập, kể cả với các thần đồng mà sau này thành thiên tài.
- Tại một thời điểm nào đó, đứa trẻ có vẻ đặc biệt hay rất bình thường, thậm chí rất kém ở bất kỳ kỹ năng cụ thể nào thì sau này nó vẫn có khả năng phát triển thành một người trưởng thành xuất sắc. Bởi vì tài năng được kết tinh từ các kỹ năng chứ không phải là khả năng bẩm sinh, thành tích của người trưởng thành hoàn toàn phụ thuộc vào sự quyết tâm cũng như quá trình luyện tập hơn là bất kỳ tài năng đặc biệt nào.
- Thiên tài không phải là siêu nhân với nguồn gen siêu hiếm. Thiên tài là những người sẵn lòng cống hiến nhiều hơn, sẵn sàng chấp nhận chấn thuương nhiều hơn, sẵn sàng đặt mình vào thử thách để có thể làm tốt hơn. Hầu hết chúng ta khước từ những điều này, nhưng đó lại là lựa chọn của các thiên tài.
c) Từ đây, người ta đề xuất ra những cách tác động
Những đề nghị giúp trẻ đạt thành tích tốt:
- Nói chuyện với trẻ sớm và thường xuyên (trước 3 tuổi)
- Đọc sớm và thường xuyên (trước 3 tuổi)
- Khích lệ và động viên
- Đặt ra những kỳ vọng cao: trẻ em chỉ phát triển khi môi trường đòi hỏi sự phát triển
- Chấp nhận thất bại
- Khuyến khích tư duy phát triển: sự tin tưởng ở bản thân sẽ đạt được nếu cố gắng và chăm chỉ.
Các cách thức để giúp phát triển tài năng:
- Tạo ra những nhiệm vụ và có ý nghĩa
- Rèn luyện có chủ đích những mục tiêu ngắn hạn hơn là tập trung vào một vùng rộng lớn giữa khả năng hiện tại và những ý tưởng xa xôi.
- Phong cách thực hành là yếu tố quyết định: có cách thực hành đặc biệt buộc cơ thể và trí não phải thay đổi để hoàn thiện (giống như phải nén đủ thì lò xo mới bung được).
- Tập trung cao độ trong một khoảng thời gian ngắn không tốt bằng sự luyện tập bền bỉ lâu dài.
Các yếu tố để trở thành một thiên tài:
Không có công thức cho việc trở thành thiên tài. Những yếu tố tác động nằm ngoài sự kiểm soát, nhưng hi vọng chúng ta có thể tác động đến một số yếu tố nào đó:
- Tìm ra động cơ (lưu ý là nguyên nhân tạo nên động cơ thường rất khó hiểu, nghĩa là cũng là việc… hên xui)
- Tự phê bình
- Nhận thức được thất bại
- Xác định giới hạn cho chính mình và vượt lên
- Trì hoãn sự hài lòng và hạn chế tư tưởng thoả mãn
- Có thần tượng
- Có một người thầy thông thái
Sau khi đã làm hết những điều này thì: đường tới thành công không nằm trong cấu trúc phân tử của một con người, mà nằm ở quá trình phát triển và xác định được những nguồn lực tốt đẹp từ môi trường xung quanh.
Như vậy, nếu chỉ quan tâm đến việc phát triển tiềm năng của con cái, chúng ta cần nhớ:
- Trò chuyện, đọc sách, tương tác bằng ngôn ngữ cho trẻ càng sớm càng tốt và bắt đầu trước 3 tuổi.
- Tạo cho trẻ một môi trường xung quanh giúp phát huy sự sáng tạo của trẻ, khi đó, những hạn chế về gen sẽ tác động đến kết quả sẽ giảm thiểu.
- Trải nghiệm là quý giá với trẻ. Hãy cho trẻ trải nghiệm thực tế nhiều nhất có thể.
- Nếu muốn giỏi cái gì, phải được “tắm” trong môi trường đó sớm nhất có thể và cần rất nhiều giờ để luyện tập. Tài năng không đến trong chớp mắt.
- Đừng lo lắng nếu chúng ta bắt đầu nuôi dưỡng một kỹ năng nào đó cho trẻ trễ. Bất kỳ lúc nào chúng ta cũng có thể bắt đầu được.
Tóm lại, thông qua cuốn sách này, tác giả đã đưa ra cho chúng ta một câu trả lời thỏa đáng cho cho câu hỏi: Làm sao để có thể tạo ra một thiên tài. Chúng ta hãy đọc và vận dụng những kiến thức này trong quá trình nuôi dạy con và phát triển bản thân!
Nguồn: sưu tầm từ internet
